سرماخوردگی بعد از کاشت مو می‌تواند خطرناک و آسیب‌زننده برای گرافت‌های تازه کاشته‌شده باشد؛ چون عطسه، سرفه و تب باعث افزایش فشار و التهاب در پوست سر شده و ممکن است فولیکول‌ها را جابه‌جا یا ضعیف کند. در ده روز اول بعد از عمل، گرافت‌ها بسیار شکننده‌اند و حتی فشارهای درونی بدن هم می‌تواند باعث جدا شدن آن‌ها شود. از سوی دیگر، تب و عفونت ناشی از سرماخوردگی، روند ترمیم و چسبندگی فولیکول‌ها را کند کرده و احتمال عفونت یا ریزش شوکی را افزایش می‌دهد. در این دوران باید از مصرف داروهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن و آسپرین خودداری شود و فقط داروهایی مثل استامینوفن، آنتی‌هیستامین یا دکسترومتورفان با مشورت پزشک مجاز هستند. 

در ادامه، به گفته دکتر یاسر احمدی از پزشکان فعال در کلینیک کاشت مو تهران، باهم بررسی می‌کنیم که چرا سرماخوردگی پس از کاشت مو باید جدی گرفته شود و چگونه می‌توان از بروز عوارض احتمالی آن پیشگیری کرد.

چرا سرماخوردگی بعد از کاشت مو یک دغدغه حیاتی است؟

دوران نقاهت پس از کاشت مو یک فرآیند بیولوژیکی پیچیده است که در آن، فولیکول‌های پیوندی باید با بافت جدید پیوند عروقی برقرار کنند. هر عاملی که این فرآیند حیاتی را مختل سازد، به طور بالقوه می‌تواند منجر به شکست بخشی از عمل کاشت مو شود.

دوره حیاتی چسبندگی گرافت‌ها

ده روز ابتدایی پس از کاشت مو، حیاتی‌ترین دوره برای فرآیند ریکاوری و تثبیت فولیکول‌ها به شمار می‌رود. در این بازه زمانی، فولیکول‌های پیوندی یا گرافت‌ها در شکننده‌ترین حالت خود قرار دارند و هنوز پیوند عروقی و بافتی کاملی با پوست سر جدید برقرار نکرده‌اند. گرافت‌ها صرفاً توسط دلمه‌های کوچک خونی (کراست) که در اطراف آن‌ها شکل گرفته‌اند، در جای خود تثبیت شده‌اند. هرگونه فشار ناگهانی یا ضربه در این دوره می‌تواند منجر به جدا شدن فیزیکی فولیکول از محل کاشت شود.     

ماهیت آسیب‌پذیری در این مرحله به‌گونه‌ای است که حتی کوچک‌ترین اعمال نیرویی نیز باید کنترل شود. کاشت مو یک جراحی است که در آن گرافت‌ها در محل جدید قرار گرفته‌اند و در ۷۲ ساعت اولیه، پیوند آن‌ها بسیار ضعیف است. سرماخوردگی شامل سرفه و عطسه است که منجر به افزایش ناگهانی فشار داخل قفسه سینه می‌شود. این افزایش فشار، به نوبه خود، فشار وریدی و لنفاوی سر را بالا می‌برد و می‌تواند نیروی برشی کافی برای جابجایی فیزیکی گرافت‌ها را ایجاد کند. این جابجایی یا ایجاد خونریزی مجدد، مانع از بهبودی صحیح می‌شود و بقای گرافت‌ها را از طریق مکانیسم فشار فیزیکی به خطر می‌اندازد. روند ترمیم کامل زخم‌های سوراخی معمولاً حدود یک تا دو هفته طول می‌کشد. بنابراین، کنترل علائم سرماخوردگی در این دو هفته، نقشی اساسی در حفظ نتایج جراحی دارد.     

تاثیر سرفه و عطسه بعد از کاشت مو 

سرفه و عطسه، به عنوان مکانیسم‌های دفاعی بدن، فشاری ناگهانی و غیرقابل کنترل ایجاد می‌کنند که می‌تواند به طور مستقیم بر گرافت‌های تازه کاشته‌شده تأثیر بگذارد. مدیریت صحیح این رفلکس‌ها در روزهای اولیه پس از جراحی، حیاتی است.

تأثیر فشار داخل جمجمه‌ای ناشی از عطسه شدید بر گرافت‌ها

عطسه یک رفلکس بسیار قدرتمند است که حجم زیادی از هوا را با سرعت بالا به بیرون هدایت می‌کند و این فرآیند، فشار ناگهانی قابل توجهی را به حفره‌های تنفسی و در پی آن، به عروق و پوست سر وارد می‌نماید. این افزایش فشار داخلی می‌تواند منجر به جابجایی گرافت‌هایی شود که هنوز تثبیت کامل بافتی پیدا نکرده‌اند. از آنجایی که لمس، خاراندن یا اعمال هرگونه فشار ناگهانی خارجی به محل کاشت می‌تواند باعث جدا شدن یا بیرون آمدن گرافت‌ها شود ، عطسه شدید نیز با افزایش فشار داخلی، ریسک مشابهی را از درون بدن ایجاد می‌کند.   

برای کاهش خطر جابجایی، بیماران باید تکنیک‌های "عطسه ایمن" را بیاموزند. یکی از روش‌های مؤثر برای کاهش شدت عطسه و مدیریت فشار ناشی از آن، فشار دادن زبان به سقف سخت کام دهان است، در حالی که سر کمی به سمت عقب متمایل می‌شود. این عمل می‌تواند شدت انفجاری عطسه را کنترل کند. باید توجه داشت که حبس کردن کامل عطسه توصیه نمی‌شود، زیرا فشار به صورت غیرمنتظره‌ای به مسیرهای دیگر مانند گوش یا سینوس‌ها هدایت می‌شود. هدف اصلی، کاهش و مدیریت فشار وارد شده بر پوست سر است تا فولیکول‌های موی کاشته شده در محل خود باقی بمانند.   

ریسک سرفه مداوم و جابجایی احتمالی فولیکول‌ها بعد از کاشت مو

سرفه‌های مداوم، به ویژه در نوع شدید و همراه با فشار قفسه سینه، می‌توانند باعث جابجایی گرافت‌ها و افزایش احتمال خونریزی در ناحیه گیرنده شوند. این موضوع در سرفه‌هایی که با تحریک مزمن گلو و راه‌های تنفسی فوقانی همراه هستند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. علاوه بر خطر جابجایی، سرفه و عطسه باعث افزایش ناگهانی جریان خون وریدی در سر و گردن می‌شوند. در روزهای اولیه نقاهت، این افزایش جریان خون و فشار می‌تواند به تشدید تورم (ادم) در پیشانی و پوست سر منجر شود. برای جلوگیری از شدت گرفتن ورم، توصیه می‌شود بیمار به طور کامل از خم کردن سر به سمت پایین خودداری کند.   

یکی از تکنیک‌های مؤثر برای کاهش فشار سرفه و جلوگیری از تشدید تورم، حفظ زاویه ۴۵ درجه برای سر و قفسه سینه در هنگام استراحت و خواب است. خوابیدن به صورت نیمه نشسته باعث کاهش فشار وریدی و لنفاوی در سر و گردن شده و به تنفس راحت‌تر کمک می‌کند. این وضعیت می‌تواند تحریک سرفه را کاهش داده و در عین حال، از وارد آمدن فشار ناخواسته به گرافت‌ها جلوگیری نماید.   

 آسیب‌پذیری در هفته اول بعد از کاشت مو در مقایسه با هفته‌های بعدی

دوره نقاهت کاشت مو از نظر ریسک‌پذیری به دو فاز مجزا تقسیم می‌شود که مدیریت سرماخوردگی باید بر اساس این فازها تنظیم شود. بالاترین ریسک آسیب مکانیکی به گرافت‌ها در بازه زمانی ۴۸ ساعت اول تا ۷ روز پس از جراحی قرار دارد. در این دوره، فولیکول‌ها به صورت موقت تثبیت شده‌اند و عطسه یا سرفه شدید می‌تواند مستقیماً منجر به از دست دادن فیزیکی گرافت شود.

پس از روز هشتم تا روز چهاردهم، ریسک جابجایی مکانیکی به شدت کاهش می‌یابد. در این مرحله، فرآیند چسبندگی (آنکورینگ) گرافت‌ها تا حدی پیشرفت کرده که دیگر نیروی عطسه به آسانی آن‌ها را بیرون نمی‌کشد. در نتیجه، تمرکز اصلی از آسیب مکانیکی به سمت مدیریت علائم سیستمیک نظیر تب، عفونت و التهاب منتقل می‌شود. به عبارت دیگر، خطر در روزهای اول کاملاً ماهیت مکانیکی دارد (خطر بیرون کشیده شدن گرافت توسط نیروی فیزیکی)، در حالی که پس از چسبیدن گرافت‌ها، ریسک به حالت بیولوژیکی تغییر می‌کند (خطر تب و عفونت که بقای سلول را تهدید می‌کند). این تمایز در ریسک، به بیماران کمک می‌کند تا پروتکل‌های مراقبتی را بر اساس فاز نقاهت خود تنظیم کنند: کنترل دقیق عطسه و سرفه در هفته اول و تمرکز بر تقویت ایمنی و کنترل التهاب پس از آن.   

 تب و التهاب بعد از کاشت مو

بیماری‌های عفونی تنفسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا باعث ایجاد واکنش‌های سیستمیک در بدن می‌شوند که می‌توانند فرآیند بیولوژیکی ترمیم زخم در پوست سر را مختل کنند. این علائم سیستمیک، به خصوص تب، نیاز به توجه فوری دارند.

تاثیر تب بالا بر روی کاشت مو 

تب بالا، که معمولاً دمای بیش از ۳۸.۵ درجه سانتیگراد را شامل می‌شود، یک علامت بالینی مهم است که ممکن است نشان‌دهنده واکنش التهابی شدید یا احتمالاً عفونت پس از جراحی باشد. اگرچه عفونت‌های پس از کاشت مو نسبتاً نادر هستند، اما در صورت بروز، بقای فولیکول‌های کاشته‌شده را به شدت به خطر می‌اندازند. تب شدید به عنوان بخشی از پاسخ عفونی، یک محیط رشد نامطلوب برای گرافت‌های حساس ایجاد می‌کند و سرعت بهبودی را کاهش می‌دهد.   

.   

نقش عفونت‌های تنفسی در کند شدن روند بهبودی ناحیه کاشت مو  

عفونت‌های تنفسی شدید (به ویژه آنفولانزا یا سرماخوردگی با علائم شدید) بار سیستمیک قابل توجهی بر بدن وارد می‌کنند، زیرا بدن برای مبارزه با ویروس، منابع انرژی و تغذیه‌ای زیادی را صرف می‌کند. این درگیری سیستم ایمنی با یک بیماری ویروسی، توانایی بدن برای تمرکز بر ترمیم ناحیه جراحی را کاهش می‌دهد. یک سیستم ایمنی که درگیر مبارزه با ویروس سرماخوردگی است، تضعیف شده و در نتیجه، خطر عفونت موضعی و التهاب در ناحیه کاشت افزایش می‌یابد. این شرایط نامطلوب، سرعت رشد موهای جدید و پذیرش فولیکول‌ها را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد.  به همین دلیل، متخصصان توصیه می‌کنند که اگر فردی دچار سرماخوردگی شدید همراه با تب و سرفه‌های مکرر باشد، بهتر است عمل کاشت مو را به تعویق بیندازد.

ارتباط التهاب عمومی بدن با نتایج نهایی کاشت مو

تورم و التهاب موضعی در محل کاشت مو، که معمولاً در چند روز اول رخ می‌دهد، یک واکنش طبیعی پس از جراحی است و با استفاده از داروهای ضدالتهاب تجویز شده مانند آناهیل (حاوی بروملین) مدیریت می‌شود. با این حال، بیماری‌های عفونی تنفسی می‌توانند التهاب عمومی یا سیستمیک در بدن ایجاد کنند. التهاب بیش از حد در بدن، چه موضعی و چه عمومی، می‌تواند منجر به ریزش شوکی (Shock Loss) زودرس یا در موارد نادر، آسیب دائمی به فولیکول‌های کاشته شده شود.   

داروهای سرماخوردگی بعد از کاشت مو (مجاز و ممنوعه)

یکی از مهم‌ترین خطراتی که سرماخوردگی بعد از کاشت مو به همراه دارد، تداخلات دارویی است. بسیاری از داروهای بدون نسخه که برای درمان علائم سرماخوردگی استفاده می‌شوند، به دلیل تأثیر بر انعقاد خون، برای گرافت‌های تازه کاشته‌شده خطرناک هستند.

ممنوعیت مطلق داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) و آسپرین بعد از کاشت مو

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) از جمله ایبوپروفن، ناپروکسن، ژلوفن و دیکلوفناک، و همچنین آسپرین، به دلیل داشتن خواص رقیق‌کنندگی خون، برای مصرف در دوران نقاهت کاشت مو مطلقاً ممنوع هستند. مصرف این داروها، به ویژه در ۷ تا ۱۰ روز اول پس از جراحی، می‌تواند منجر به افزایش شدید خونریزی و اختلال در لخته شدن خون در اطراف گرافت‌ها شود. افزایش خونریزی خطر جابجایی گرافت و همچنین تشکیل هماتوم (تجمع خون زیر پوست) را به شدت بالا می‌برد.   

علاوه بر خطر خونریزی، برخی مطالعات نشان می‌دهند که ایبوپروفن می‌تواند در واکنش سیستم ایمنی بدن مداخله کرده و نه تنها علائم بیماری‌های تنفسی را تسکین ندهد، بلکه باعث پیشرفت علائم نیز شود. در نتیجه، ممنوعیت مصرف NSAIDs دو جنبه حیاتی دارد: جلوگیری از خطر خونریزی در محل‌های کاشت و حفظ پاسخ ایمنی طبیعی بدن برای مقابله مؤثر با بیماری ویروسی.   

مسکن‌های ایمن بعد از کاشت مو؛ تجویز استامینوفن (پاراستامول) و دوز مجاز

برای کنترل تب و درد خفیف ناشی از سرماخوردگی یا خود جراحی، استامینوفن (پاراستامول) به عنوان مسکن انتخابی، ایمن‌ترین گزینه محسوب می‌شود. این دارو بر خلاف NSAIDs، تأثیرات قابل توجهی بر رقیق شدن خون یا اختلال در انعقاد ندارد.   

مدیریت احتقان بینی و سرفه: بررسی داروهای سرکوب‌کننده سرفه و آنتی‌هیستامین‌های مجاز

اگر سرماخوردگی با خارش پوست سر یا علائم آلرژیک (مانند آبریزش بینی) همراه باشد، مصرف آنتی‌هیستامین‌ها (مانند سیتریزین) می‌تواند مجاز باشد. آنتی‌هیستامین‌ها به کاهش خارش کمک می‌کنند و از خاراندن ناخواسته ناحیه کاشت که عامل اصلی آسیب به گرافت‌ها است، جلوگیری می‌نمایند.   

برای کنترل سرفه، داروهای سرکوب‌کننده سرفه مرکزی (مانند دکسترومتورفان) می‌توانند تحت نظارت پزشک تجویز شوند تا شدت سرفه کاهش یابد. با این حال، باید همواره دقت شود که داروهای ترکیبی سرماخوردگی رایج، اغلب حاوی NSAIDs یا آسپرین هستند؛ لذا بررسی دقیق محتویات دارو و مشورت با پزشک معالج، قبل از مصرف هرگونه داروی ضدسرفه الزامی است.  

اگر قبل از عمل کاشت مو سرما خورده باشم، چه باید کرد؟

اگر سرماخوردگی خفیف باشد و علائم آن فقط محدود به آبریزش بینی جزئی باشد، معمولاً عمل با تأیید پزشک انجام می‌شود. با این حال، اگر علائم شامل تب بالا، سرفه‌های مکرر و شدید باشد، به دلیل ریسک افزایش خونریزی در طول عمل (ناشی از سرفه) و همچنین تضعیف بدن در شروع دوره نقاهت، اکیداً توصیه می‌شود که عمل به تعویق افتد.